کاک حامید لەوانەیە عەرزە لەوێ زۆر هەرزان بێت!!

کاک حامید نەقڵی کفر، هەر کفرە.
ئەمە مرۆڤایەتی پێی بگات، دەبێت لە سفرەوە بە ململانێکاندا بڕۆینەوە لایەکی فت :)

دەستخۆش! هەواڵەكە سەرنجڕاكێشە و جێی خۆیەتی برەوی زیاتر بەم جۆرە هەواڵ و بابەتانە بدرێت. بەبیرهێنانەوەی ئەم چەمکە زانستییانە لە بواری [url=http://en.wikipedia.org/wiki/Astronomy]ئەستێرەناسی[/url]دا خراپ نییە:

ئەستێرە ([url=http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87]ستاره[/url]): Star
هەسارە ([url=http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87]سیاره[/url]): Planet
[url=http://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%86%D9%85%DB%95%DA%B5%DB%95%DB%8C_%D8%AE%DB%86%D8%B1]كۆمەڵەی خۆر[/url] (منظومه شمسی، سامانه خورشیدی): Solar system
هەسارەی گرگن، -بستەباڵا- ([url=http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%87]سیاره کوتوله[/url]): Dwarf planet
[url=http://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%DB%86%D8%B1]خۆر[/url]، ڕۆژ، هەتاو (خورشید، آفتاب): Sun
مانگ، هەیڤ ([url=http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87]ماه[/url]): Moon
ساوە، زاوە، زاڤ (تیر، عطارد): Mercury
زۆرە، زوهرە (زهره، ناهید): Venus
[url=http://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%84%D9%88%D8%AA%DB%86]زەوی[/url]، ئەرد، هەرد (زمین): Earth
بارام، مەریخ (بهرام، مریخ): Mars
موشتەری (مشتری، هرمز، اورمزد، برجیس): Jupiter
كەیوان، ئاستان، زوحەل (كیوان، زحل): Saturn
ئورانووس (اورانوس، آهوره): Uranus
نیپتۆن (نپتون): Neptune
[url=http://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%84%D9%88%D8%AA%DB%86]پلوتۆ[/url] (پلوتو): Pluto
هۆومیا (هائومیا): Haumea
مەیكمەیك (میکمیك): Makemake
ئێریس (اریس): Eris

بەرگەهەوا (جو، اتمسفر. هواکره): [url=http://en.wikipedia.org/wiki/Atmosphere]Atmosphere[/url]

ئینجا [url=http://www.metro.se/nyheter/nya-jordliknande-planeter-funna/Hdzklt!lLZ2LcmP5fmvdqwSP26UWw/]سەرچاوە[/url]كە دەڵێت یەكێك لە هەسارەکان، (Kepler-20f)، تەنیا لەسەدا سێ (٣%) لە زەوی "گەورەترە"، نەك "چووکەتر" بێت، وەك لێرەدا وا نووسراوە.

لەگەڵ ڕێز،

دڵنیا بە، من باسی زاراوە و ناوچەکانی كوردستان ناکەم، بەڵکوو زیاتر باس لەو زمانە دەکەم کە سەردەمێكە لە خوێندنی کوردیدا لە باشووری کوردستاندا بەفەرمی دەخوێندرێت. وشەی هەسارە و ئەستێرەش لە کتێبی "زانستەکان"ی قۆناغی سەرەتایی (بنەڕەتی)ی خوێندندا هاتووە و بەڕوونی لێك جودا کراونەتەوە؛ ئەمەش بەو واتایە نایەت کە لە فەرهەنگە کوردییەكان و تەنانەت زمانی لاوەکی و ڕەمەکیدا بە هاوواتا نایەن. بەڵام داخەکەم لەبەر نەبوونی فەرهەنگی تایبەت بە بوارەكانی زانست بەجیا، هێشتا نەتوانراوە ئەوە بۆ گشت کەس ساغ ببێتەوە. بەڵام خۆ جیاوازیی نێوان ئەستێرە و هەسارە دیار و ئاشکرایە بۆ هەرکەس کە سەرەتاییترین زانیاری لەسەر ئەستێرەناسی و زانست بەگشتی هەبێت، چونکە وەکوو وترا ئەم زانیارییانە تەنانەت لە قۆناغی سەرەتاییی خوێندندا دەخوێنرێت!

ئەگەر وردتر لە لێدوانەکەمت دەڕوانی، دەتزانی كە من لەم پێوەندییەدا باسم باسی زاراوە و شێوەزار نییە، هەروەکچۆن باسی هۆنراوە و بەیت و بالۆرەش نییە. من باسی ئەوە دەکەم کە بەکتێبی و بەفەرمی لە قوتابخانەکاندا لەسەر ناوی ئەو تەنە ئاسمانییانە دەخوێندرێت و ئەوەی کە بۆ (planet) هەسارە دانراوە و بۆ (star) ئەستێرە. هەسارە تازە ئیتر لە زانستەکاندا بەکوردی بۆ ئەو تەنە ئاسمانییانە بەکار دێت کە لە کۆمەڵەی خۆری تایبەت بە خۆیدا لە خولگەیەکدا بەدەوری خۆرەکەیدا دەسووڕێتەوە و بۆ خۆی جێگیر نییە و ڕووناکییان لەخۆیانەوە نییە، لەکاتێکدا ئەستێرە بۆ ئەو تەنانە بەکار دەچێت کە جێگیرن و بەدەوری ئەستێرەی تردا ناسووڕێنەوە و ڕووناکییان لەخۆیانەوەیە. هەرچەند زانایان بەوەش گەیشتوون کە هیچ تەنێك تەنانەت ئەستێرەکانیش بەڕەهایی جێگیر نین و هەموویان بەدەوری ناوەندی گەلەستێرەی خۆیاندا دەسووڕێنەوە. ئیتر ئێمە ناکرێت تازە بێین و دووبارە ئەو چەمکانە دابنێینەوە. ئەوە سەرەڕای ئەوەی دەسەڵات و دامودەزگای دەوێت، دەیان ساڵی دەوێت تا ئەگەر لای خوێندکاران بچەسپێت؛ ئەمە جگە لەوەی دەبێتە هۆی سەرلێشێوان لای خوێندکاری کورد.

ئەو ناوانەی دوا بڕگەی لێدوانەکەت (حەفتەوانە، کاروانکوژە، گەلاوێژ، سیوەیل) کەس نکوولی لە هەبوون و کوردیبوونیان ناکات و ئەمانە ناون بۆ چەند ئەستێرەیەکی دیکە کە جودان لە هەسارەکانی کۆمەڵەی خۆری خۆمان.

سەبارەت بە ناوی هەسارەکان کە ڕەخنەت لێی هەیە و پێت وایە فارسی و ناکوردین، نکوولی لەوە ناکرێت کە ناکوردیشیان تێدا بێت، بەڵام ئەوانەی کە تۆ پێت وایە فارسین، وەکوو (بارام، کەیوان وهتد...) لەڕاستیدا ناوی ڕەسەنی كوردین هەروەكچۆن (سیوەیل) کوردییە. گەر وا بێت دەبێت بڵێین مادام لە فارسیدا (سهیل) هەیە، ئەوا سیوەیلیش هەر فارسییە!!! بەڵام دڵنیا بە کە ئەو ناوانە (بارام، کەیوان) نەك ناوی كوردیی ئەو هەسارانەی کۆمەڵەی خۆری خۆمانن، بگرە ناوی زۆر کەسە لە کوردانی تەنانەت پارچەکانی تری کوردستانیش.

سەبارەت بە زوهرە و موشتەریش، دەبێت هیچ دوودڵ نەبین لەوە کە کوردیش وەك هەر گەلێكی تر دەتوانێت لە زمانی ترەوە قەرز بکات و کردووشیەتی و هیچ کێشە لەوەدا لای زمانزان و زمانەوانان نییە. خۆ زوهرە و موشتەری لەبنەڕەتدا عەرەبییە و فارسەکانیش بەبێ دوودڵی بەکاری دە‌هێنن!

سوپاسێکی تر و هەر سەرکەتوو بیت!

کاكە، تۆ زۆر مەسەلەكە لە خۆت ئاڵۆز دەكەیت:

١- ئاخر بەیت و بالۆرە چی داوە بەسەر ئەم باسەی خۆمانەوە؟ من لەکوێدا وتوومە بەیت و بالۆرە بوونی نییە، تا خۆت واتەنی قسە بخەیتە سەر زمانی من و بڵێیت باوەڕی بە بەیت و بالۆرە نییە؟!!!!!!!!!!!!!
٢- ئەگەر جەنابت ناوی نوێت لایە، فەرموو، ئەگینا ئەو ناوانەی لای سەرەوە (گەلاوێژ، کاروانکوژە، سیوەیل وهتد...) بۆ خۆیان دابڕاون بەسەر ئەستێرەیەكدا و ناکرێت بینێین لە ئەستێرەیەکی تر.
٣- پێم سەیرە، سەرەتا وتت سیوەیل کوردییە، کەچی ئێستا ١٨٠ پلە باتدایەوە و دەڵێیت کە عەرەبیی ڕەسەنە!!!
٤- هەموو کارێك دەکرێت باشتر بکرێت، بەڵام دەبێت مرۆڤ پسپۆڕ بێت بەو بوارەوە کە وشەی بۆ دادەنێت، جێگرەوەیەكت هەبێت لەگەڵ تۆژینەوەیەكی زانستی تا بتوانیت زاراوەی نوێی زانستی ڕۆبنێیت، ئەمە ئەگەر ئەو زاراوەیەمان نەبوو؛ بەڵام گەر زاراوەیەك/وشەیەك جێی خۆی گرتبێت، ئەوە هەڕگەكە هەسترە و دەردیسەر و کێشەی زۆرترە تا جێپێی لەق بکەیت و زاراوەی نوێ لەشوێنی دابنێیت.

بۆیە من لەو باوەڕەدام، باشتر وایە ئێمە لەبری دەستدان لە زاراوەگەلێك کە چەسپاون، باشتر وایە بە زاراوەی نوێیەوە خۆمان خەریك بکەین. بەڕێزم ئێمە ئەوە ٢ دەیە لە دەسەڵاتی خۆماڵیی کورد تێدەپەڕێت و هێشتا کێشەی زمانی یەکگرتووی کوردییان یەکلا نەکردۆتەوە، بگرە زیاتریان گەناندووە. ئێستا ئەمەی بەڕێزتانیشی بێتە سەر کە زاراوە چەسپاوەکانمان هەڵتەکێنینەوە!!! باوەڕ بفەرموون كوردی ئەوەندەی گرفت هەیە کە دڵنیام وا بڕوات، دەبێت هەر پارچەیەكی کوردستان زیاتر لە دوو شێوەزار دەبێتە زمانی و ئەوکاتیش ئیتر هەموو دڵسۆزێکیش دەستی لەبنی هەنبانەی بەتاڵەوە دەدردەچێت!

بەڵام لەوەشدا لەگەڵت نیم کە وشە لە عەرەبی یاخود فارسی قەرز نەکەین و پەنا بۆ زمانە لاتینییەكان ببەین. دەکرێت تێمانگەیەنیت کە ئەم بانێك و دوو هەوایە چۆنە کە هەم لە "لاتینی کۆن" و هەم "زمانە زیندوویەکانی دونیا" قەرز بکەین؟!! ئینجا ئەگەر زمانی عەرەبی و فارسی زیندوو نەبن، ئەی لاتینی کۆن زیندووە؟! هیوادارم بەر لەوەی بنووسیت، باش بیر بکەیتەوە کە چی دەنووسیت! هەر وشەڕیزکردن مەرج نییە.

بەهەرحاڵ هیوادارم کە ئەم باسانە خزمەتیش بە ئاراستەی هەوڵدان بۆ زمانی یەکگرتووی كوردی بکەن و هەردەم کە باس لە لایەنێك لە لایەنی زمانەکەمان دەکەین، "زمانی یەكگرتووی كوردی"مان لەبیر بێت!

بژین!

نازانم باسە مێژووییەکە و زاراوەییەکە چۆنە ،بەڵام هەسارە جیایە و ئەستێرەش جیایە ،ئەگەر وا گوتراوە کە یەکن ،ئەوە بە دڵنیاییەوە هەڵەیە و دەبێ ڕاست بکرێتەوە ،چونکە هەم بە زانستی جیاوازن ،هەم لە هەموو زمانێکدا دوو وشەی جیا و سەربەخۆن و مانا جیان.
بژین.

[url=http://knwe.org/Direje.aspx?Cor=10&Besh=Araste&Jimare=7720]هەسارەیەكی تاریك زاناكان تووشی سەرسوڕمان دەكات[/url]
[url=http://knwe.org/Direje.aspx?Cor=10&Besh=Araste&Jimare=7538]ناسا دەچێتەوە سەر مەریخ[/url]

١- بەڵێ ئازیزم، هەسارە خۆی تاریکە و لەخۆیەوە ڕووناکیی تایبەت بەخۆی نییە بەڵکوو ئەوە ڕووناکیی ئەستێرەیە کە بەری دەکەوێت و دەیشکێنێتەوە، ئەوە ئەستێرەیە وەکوو (خۆر) کە ڕووناکییەکەیان هی خۆیانە.
٢- نەخێر، لێرەشدا نەتپێكا، نووسراوە ناسا دەچێتەوە سەر مەریخ، ئینجا پاشگری (-ەوە) بۆ ملیۆنبارەش بەکار دەچێت و مانای ئەوە نییە نکوولی لە گەشتەکانی پێشوو بکات. مەبەست ئەوە بوو کە ئەم لینکانە زانیاریی نوێیان تێدا بێت، کە پێوەندیی بە بابەتەکەی ئێرەوە هەیە.
٣- نەخێر، من هەر بەخەیاڵیشمدا نایەت، بۆچوونەکەی تۆ بۆچوونێك بوو لاوەکی و لە فەرهەنگ و وێژەی زانستیدا سەلمێنراوە کە هەسارە بۆ پلانێتە و ئەستێرەش بۆ ستار، ئیتر ئەوە جەنابتی کە کەللەڕەقی دەکەیت و نایەیتە سەر ڕێ، ئەگینا من هیچ منەتم بەوە نییە کە بە جەنابتی بسەلمێنم، بەڵام لەڕاستیدا بەزەییم بەو بیرکردنەوەیەتدا دێت، کە هێشتا لەوە ئاگادار نیت یاخود هەر کەللەرەقیت و دەمارگیر! ئینجا من ڕاستە پشت بەو فەرهەنگانە دەبەستم، بەڵام کە مەسەلەکە پێوەندیی بە ناوی زانستی و ئەستێرەناسییەوە هەبوو، ئیتر خاڵێك بۆ ئەو فەرهەنگانە دادەنێم. ئەو فەرهەنگانە تایبەت بە بوارێكی تایبەتی زانست نین.

ئەوەش بزانە، ئەوە من دامنەناوە و ئەوە بەکردەیی لە قوتابخانەکانی کوردستاندا دەخوێندرێت و ئەوە تۆی کە لەو ڕەوتە دوا کەوتوویت نەك من! ئیتر تۆیش کەیف هی خۆتە!

بژیت!

سڵاو دووبارە،
کاک حامید و کاک زمانیار تکایە پێویست بە لێکئاڵۆزی و ئینکاری هیچ ناکرێت، کاک حامید گیان لەوانەیە تۆ ڕاست بکەیت کە لە کۆندا جیاوازیان نەکردووە ،ئیتر چۆن هاتووە ئەوە بەهۆی نزمی ئاستی زانستی بووبێ یان هەر هۆکارێکی تر. بەڵام ڕاستییەکە ئەوەیە کە جیاوازن .نەک لە کوردی لە هەموو زمانێکی زیندوو جیاوازن و دوو شتن کە هەم بە قەبارە و بە بارستی و بە زانستیش جیاوازیی گەورەیان هەیە.
جگە لە ئینگلیزی ،لە عەرەبیش ،نجم بۆ ئەستێرە و (کوکب) بۆ هەسارە.
[u][b]تکام وایە لەگەڵ مندا سەیرێک بکەی:[/b][/u]
ئەمە قەبارەی هەسارەکان بەجیا ،وە ئەستێرەکانیش بە جیا ،لە بچووکەوە بۆ گەورە:
[youtube]HEheh1BH34Q[/youtube]

[i][b]ئەستێرە //[/b][/i] خاوەنی ڕووناکی خۆیەتی ،لە تاریکیدا دەبریسکێنەوە ،واتا لەو شەودا ،،جێگا ڕێژەییەکانی ئەستێرە هەرگیز گۆڕانی بەسەردا نایەت ،لەبەر ئەوەی ئەستێرەکان زۆر دوورن ،بۆیە تەلەسکۆبەکان تەنها دەتوانن بریقەدارتری بکەن نەک گەورەتر ،وە ئەستێرەکان پلەیەکی گەرمی زۆر بەرزیان هەیە ،ژمارەیان بە بلیۆنان بلیۆن لەهەر گەردوونێک (Galaxy) مەزەندە دەکرێت.
[b][i]هەسارە //[/i][/b] هەسارە خاوەنی هیچ ڕووناکییەکی خۆی نییە ،تەنها ڕووناکی ئەستێرەکانی دەشکێتەوە سەری و ڕووناک دەردەکەوێ ،وەکو چۆن تیشکی خۆر دەشکێتەوە سەر زەوی ،هەسارەکان نابریسکێنەوە ،جووڵەیان ڕۆژانە دەگۆڕێ ،ئینجا سوڕانەوە بێت بە دەوری خۆیدا ،یان هەر جووڵەیەکی ڕێژەیی تر ،هەسارەکان پلەیەکی گەرمی زۆر نزمیان هەیە ،یان هەر نییانە ،تەنها نۆ هەسارە هەیە لە کۆمەڵەی خۆر.

شاد و سەرفرازبن.

سڵاو بەڕێزان،

دەستخۆشی لە کاك کوردیش ئیگڵ و هەردی یووکەی دەکەم بۆ بەشداریتان و دڵنیاشتان دەکەمەوە کە هیچ ڕق و کینێكم لە کەس نییە و تەنیا شتێك کە بە نیازی بن خزمەتێكە -هەرچەند بچووكیش بێت- بە زمانە هەتیوکەوتووەکەی کوردیمان. ئینجا هیچ بێڕێزییەکم بەرامبەر ئەم بەڕێزە بەناو حامیدە نەکردووە، بەڵام ئەوە چەندین جارە بێڕێزی دەکات بەرامبەرم. هەرکاتیش وای کردبێت، ئیتر وەستاوم و وەڵامم نەداوەتەوە. ببینن چۆن بۆ گۆڕینی بابەت، تەنانەت پەنا بۆ هێرشکردنە سەر کەسایەتیی مرۆڤیش دەبات!!! مخابن و زۆر زۆر بەداخەوە بۆ ئەو ئاستە! ئاخر بە تۆ چی من ئافرەتم یان پیاو، بۆ لای جەنابت ئافرەت ڕێزی چۆنە؟! ئەگینا زایەندی بەندە چ لە مەسەلەکە دەگۆڕێت؟! هیوادارم زۆر بەخۆتدا بچیتەوە! سەیر لەوەدایە لە بابەتەکەی تر داوام لێکردوویت داوای لێبوردن بکەیت، کەچی هاتوویت لێرە هێرشت کردۆتە سەرم. ئەمە هەمووی لەپای چی؟! وا دیارە زۆر بەوە قەڵسیت کە ڕاستیت بۆ ڕوون بۆتەوە کە هەسارە و ئەستێرە لە بوارە زانستییەکەیدا دوو شتی جیاوازن، ئەگینا خۆ هەر لەسەرەتاوە باسمان کرد کە بەڵێ بە زمانی جڵفی هەم هاومانان و هەم یەکن، تەنیا بێژە (تلفظ)یان جیاوازە. ئیتر نازانم ئەم هەموو کەللەڕەقی و سەرسەختییەت بۆ ئەوەندەی خایاند!!! یان هێشتا هەر لەسەر ئەوەی کە -من دەڵێم نێرە، تۆ دەڵێیت بیدۆشە-؟!

ئینجا وشەی (گۆ)یەکەشت بە دەردی ئەوانی تر -ئەستێرە و هەسارە- چووە و لەمەشدا نەتپێكاوە. گۆ لە ئەندازە (هندسه)دا ناوە بۆ شێوەیەکی ئەندازەیی بە شێوەی تۆپ (كره) و لە جوگرافیاشدا خوازراوە بۆ هەر تەنێك کە بەو شێوەیە بێت. ئیتر دەکرێت ئەستێرە بێت یان هەسارە، بۆ نموونە خۆر و زەوی هەردووکیان گۆن. ئیتر تۆ خۆت سەربەستی چۆنی بەکار دەهێنیت، بەڵام بزانە ئەوەی بەفەرمی دەخوێندرێت، ئەوە ئەو نانەیە کە لە خوانە، نەك ئەوەی تۆ پێت "گوان"ە.

منیش نەمدەویست وەڵامت بدەمەوە، بەڵام کاتێك لێکدانەوەی هەڵەم بۆ هەر زاراوە و وشەیە و تەنانەت پیتێکیش بەرچاو بکەوێت -هێرشی ناڕەواش لەو لاوە بوەستێت-، ئەوە دڵنیا بە بێدەنگ و کپ نابم و تا ڕوونبوونەوەی ڕاستی بێوەڵام نابم! بۆیە دەست لە قسەی بێجێ هەڵگریت باشترە بۆ بەڕێزت، نەك تۆمەتبەخشینەوە و دروستکردنی هەڵا "خەڵكیش تاوانبار دەکا"!!! من کەس تاوانبار ناکەم، لە خوام داوایە خۆم وەکوو تاکەکەس لە دەستی ناوزڕاندنەکانت قوتارم بێت، نەخوازەڵڵا کەسی تر تاوانبار بکەم!!!

هەر بژین!

ئەم دوا پەیامی منە لێرە، بەو واتایە گەر بەقەد شانامەی فیردەوسیش پڕ بکەیتەوە، چاوەڕێی هیچ مەبە و ئەوە خاڵی کۆتایی.